Vira Qiriç 2022-ci ilin aprelin 28-ə qədər AzadlıqRadiosunun Ukrayna xidmətinin prodüseri kimi çalışıb. Ancaq həmin tarixdə Rusiyanın atdığı raket onun evinə düşüb və AzadlıqRadiosunun əməkdaşı həlak olub. O, Rusiya 2022-ci ildə genişmiqyaslı işğal müharibəsinə başlayandan bəri Ukraynada öldürülən onlarla jurnalistdən biridir.
Son üç ildir davam edən müharibədə Ukrayna on minlərlə mülki itki verib.
Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyasının (IFJ) məlumatına görə, onların arasında azı 117 media əməkdaşı Rusiyanın ölkəyə qarşı davam edən hücumları zamanı həlak olub.
Onlardan biri AzadlıqRadiosunun Ukrayna xidməti üçün əvvəllər frilanser kimi çalışan jurnalist Viktoriya Roşinadır. O, 2024-cü ildə Rusiya əsirliyində olarkən həyatını itirib. 27 yaşlı gənc jurnalistin meyiti bu il Ukraynaya qaytarılıb. Onun bədənində çoxsaylı işgəncə izləri və daxili orqanlarının çıxarıldığı aşkar olunub.
Digər jurnalistlər də münaqişə zamanı hücum və zorakılığın qurbanı olublar.
Kiyevdə yerləşən, jurnalistlərin hüquqlarını müdafiə edən "Kütləvi İnformasiya İnstitutu" (IMI) qeyri-hökumət təşkilatının məlumatına görə, Moskva Ukraynada jurnalistlərə və media qurumlarına qarşı 830 cinayət törədib. Hazırda azı 30 ukraynalı media əməkdaşı Rusiyanın həbsindədir.
Jurnalistlərin çoxu cəbhə bölgələrindən reportaj hazırlayarkən də ciddi risklərlə üzləşirlər.
AzadlıqRadiosunun müxbiri Yevgeniya Kitaiva ukraynalı əsgərlə müsahibəni lentə alarkən yaxınlıqda Rusiyanın atdığı raket partlayıb və nəticədə əsgər ağır yaralanıb.
Kitaiva isə yaralanmaqdan son anda xilas olub və dərhal yerə yıxılmış əsgərə yardım göstərməyə tələsib.
"Siz ilk yardım təlimlərindən öyrəndiyiniz hər şeyi bir anda xatırlamağa çalışırsınız və onu (yaralanmış əsgəri) yaşatmaq üçün əlinizdən nə gəlirsə, nə mümkündürsə, edirsiniz", - daha sonra jurnalist bildirib.
Emosional yük
Müharibə həmçinin insan əzablarının miqyasına şahid olanların üzərinə ağır emosional yük qoyub.
Döyüşlərin şiddətli olduğu bölgələrdən xəbər verən AzadlıqRadiosunun müxbiri Maryan Kuşnir müharibəni belə təsvir edir: "Müharibə evinizin yanmasını izləmək kimidir, amma bununla bağlı siz heç nə edə bilmirsiniz. Üç ildən sonra bu müharibədən doymuşam və indi onu lentə almaq istəmirəm".
Müharibə dövründə Ukrayna mediası üçün maliyyə dayanıqlılığı da ciddi bir problemə çevrilib.
Rusiya Ukraynanın televiziya qüllələrini atəşə tutub, kiberhücumlar təşkil edib, media infrastrukturunu və ofis binalarını dağıdıb.
IMI-nin məlumatına görə, bu hadisələr 2022-ci ilin fevralından bəri 332 media orqanının bağlanmasına səbəb olub, bu da Ukraynada jurnalistlərin müharibə ilə bağlı vacib xəbərləri çatdırmasını daha da çətinləşdirib.
Digər media təşkilatları isə maliyyə dayanıqlığı ilə redaksiya müstəqilliyi arasında seçim etmək məcburiyyətində qalıblar. 2022-ci ildən bəri Ukraynada bir çox media orqanı subsidiyalar və ənənəvi gəlir mənbələrinin azalması ilə əlaqədar olaraq, fəaliyyətini davam etdirə bilmək üçün daha çox qrant maliyyəsindən asılı olmağa başlayıb.
Bütün bu çətinliklərə, maneələrə baxmayaraq, M.Kuşnir kimi ukraynalı jurnalistlər dayanıqlılıq nümayiş etdirir, amma bir çoxları eyni zamanda fiziki və emosional baxımdan tükəndiklərini bildirirlər.
"Tammiqyaslı işğaldan əvvəl bütün həyatımı müharibə reportajlarına həsr edəcəyimi düşünürdüm", - Kuşnir deyir. "Amma indi bunun haqqında düşünmək belə istəmirəm. Bunun haqqında danışmaq istəmirəm. Lakin indi susmaq da olmaz".
